Het Zuid-Limburgs mijnverleden

Het zwarte goud

Het winnen van steenkool was zo’n lucratieve bezigheid, daar ging heel oostelijk en westelijk Zuid-Limburg voor ondersteboven. In de jaren 50 werkte bijna iedereen in ‘de koel’. Met een wervelende snelheid schoot je in een smalle liftschacht zo’n 700 meter diep in de grond. Het was aan jou om samen met je koempels het zwarte goud naar boven te halen, zodat heel Nederland er lekker warm bij zat. 

Maak kennis met het rijke mijnverleden

Vandaag de dag herinneren slechts enkele monumenten aan het mijnverleden dat Zuid-Limburg, maar ook de rest van Nederland zoveel welvaart bracht. Reden te meer om eens wat dieper te graven in de boeiende geschiedenis van de Zuid-Limburgse steenkolenwinning.

Nederlands Mijnmuseum

Het Nederlands Mijnmuseum laat je alle kleuren van het mijnverleden ontdekken. Dat begint bij de zwarte verhalen over steenkoolwining, die gouden tijden brengt voor de Mijnstreek, maar ook grauwe kanten laat zien. 

Schacht Nulland

De Schacht Nulland behoorde tot de voormalige Domaniale Mijn in Kerkrade. De oudste steenkolenmijn van Nederland. Vanaf 2006 is het een dependance van het Discovery Museum, Museumplein Limburg. Oud-koempels van de Domaniale Mijn hebben de stichting ‘Koempels van de Domaniale’ opgericht.

Steenkolenmijn Valkenburg

Stap samen met een ex-mijnwerker in de ondergrondse wereld van de steenkoolwinning. Met jarenlange ervaring als koempel weten de gidsen je op een levendige manier te boeien over de steenkoolwinning in Zuid-Limburg.

Mijntijd in Parkstad

Driekwart eeuw stond het huidige Parkstad, de voormalige Oostelijke Mijnstreek, volledig in het teken van de steenkool. Landelijke dorpen veranderden in mijnmetropolen met duizenden inwoners. In elf mijnen werkten mijnwerkers dag en nacht om het zwarte goud uit de aarde te boren. Nu lijkt veel uit deze glorietijden verdwenen, maar schijn bedriegt. Ontdek het allemaal...

Wist je dat...

Een mijnwerker in Limburg ook wel ‘Koempel’ wordt genoemd. ‘Koempel’ is weer afkomstig van het Duitse Kumpel, hetgeen oorspronkelijk 'vriend' of 'maat' betekende. Elke koempel had een uniek nummer, dat op een penning was geslagen. 

Geleen vertelt

Mensen van Geleen en daarbuiten noemen hun stad een wereldstad. Waar komt dat vandaan? Het Geleen zoals wij dat nu kennen, ontstond in een razend tempo. Zo snel en efficiënt als er steenkool uit de bodem kwam, zo verrezen er bovengronds een boulevard met warenhuizen, een voetbalstadion en hoogbouw. In de tijd van de mijnen kon het niet op in Geleen! Ontdek de verhalen over de wereldstad zelf, tijdens de mijnwerkers wandelroute 'Geleen vertelt'.

Bestel in onze webshop

Geleen vertelt

Mensen van Geleen en daarbuiten noemen hun stad ‘De Waereldsjtad’. Waar komt dat vandaan? Ontdek het tijdens de mijnwerkersroute 'Geleen vertelt'. Onderweg vertelt Geleen jou verhalen over een wereldstad, sterker nog…ze laat het je zien!

Wandelroute Het mijnverleden op straat

De stad Heerlen was hét centrum van de voormalige Mijnstreek. Dat is nog steeds te zien, te voelen én te horen. Soms is het verleden goed verstopt, maar het komt aan de oppervlakte tijdens deze wandelroute van 3,3 km!

Fietsgids In het Spoor van de Mijnen

Deze fietsroute van 58,6 km door de voormalige Oostelijke Mijnstreek brengt je langs bekende en verborgen sporen uit het mijnverleden. Fiets in 1 dag of deel 'm op in 4 of meer kleinere lussen.

Mijnsteenberg Heerlen

De Mijnsteenberg in Heksenberg is de enige nog in originele staat verkerende mijnsteenberg in Nederland. Dit monument vertelt een deel van het verhaal van ons industriële mijnverleden. De Mijnsteenberg zal zo snel mogelijk toegankelijk worden gemaakt als recreatiegebied voor inwoners en bezoekers. 

Mijnmuseum Beringen

Duik op het imposante industriële mijnterrein van Beringen onder in de wereld van mijnwerkers, de steenkool, het harde werk en het leven rondom de mijn.

Groenmetropool Routes

Het gebied van de ‘Groenmetropool’ strekt zich uit van Beringen (B) in het Westen, tot Heerlen (NL) en Düren (D) in het Oosten. Eeuwenlang werd deze regio beheerst door de steenkolenindustrie, maar ook ná dit tijdperk blijkt het gebied grenzeloos te zijn. Om deze saamhorigheid te benadrukken kun je genieten van twee recreatieve routes: de Groenmetropool-fietsroute en de Groenmetropool-autoroute. Deze routes verbinden historische bezienswaardigheden, natuur- en recreatiegebieden.

⟶ Blog van Wiel Beijer

De trots is terug in de vroegere mijnstreek

Ontdek de verhalen van Zuid-Limburg, gezien door de ogen van bekende en minder bekende locals. In deze longread blikken Jack Vinders en Marcia Luyten terug op het mijnverleden en vooruit naar de toekomst van de vroegere mijnstreek.

Lees hier het interview!

Beleef de nostalgie

In de tv-serie Dagboek van een Herdershond uit de jaren 70 treedt de jonge kapelaan Erik Odekerke in 1914 toe tot een gelovige gemeenschap in Geleen. Door de opkomst van steenkolenmijnen in Limburg komt het rijke Roomse leven steeds meer onder druk te staan.  

Het leven ondergronds

Het werk van een mijnwerker

Het oosten van Zuid-Limburg wordt ook wel de Oostelijke Mijnstreek genoemd. Al in 1899 opende in Heerlen de eerste mijn waar op grote schaal steenkool werd gewonnen, de Oranje Nassau I. Door de groeiende vraag naar steenkool vanuit de spoorwegen en de opkomende industrie die werkte op stoommachines, breidde het aantal mijnen snel uit. De Oostelijke Mijnstreek beslaat het huidige Parkstad en Sittard-Geleen. Deze regio heeft tot 1974 vrijwel geheel in het teken gestaan van de mijnen. In de hoogtijdagen van de steenkoolwinning behoorde de Oostelijke Mijnstreek tot een van de meest welvarende gebieden van het land.

‘‘Dat gaat niet, bestaat niet"

Het echte werk, dat gebeurde ondergronds. Onder het motto ‘‘Dat gaat niet’, bestaat niet’ werd met groot geweld de zwarte steenkool bovengronds gehaald. Ondergronds was het werk zwaar en soms gevaarlijk. Instortingen, explosieven, mijngassen... De koempels waren niet bang aangelegd en moesten goed op elkaar kunnen vertrouwen. Onderling heerste een sterke verbondenheid en gelijkheid, want onder in de mijn was iedereen even zwart. Eenmaal bovengronds ging het mijnleven door. In je vrije tijd speelde je in de harmonie van de mijn of in de sportclub van de mijn. Zo ontstond er een hechte gemeenschap.

⟶ Vlog van Laura

Beleef de steenkolenmijn

Mijn opa vertelde vroeger altijd trots over zijn ‘Koempel’-verleden. Ik zat als kind al met grote oren naar de verhalen te luisteren. Hij sprak vaak over het ‘zwarte goud’ en ik wilde het altijd graag zelf eens zien en ervaren. Gelukkig is dat voor kinderen (en ook voor volwassenen) mogelijk!

Bekijk de vlog

Tip: Snowworld Adventure Trail

Ga op pad op de Wilhelminaberg en leer tijdens een wandeling over de geschiedenis van het mijnverleden van deze regio. Het wandelpad is vrij toegankelijk en elke dag geopend. Sinds kort is er ook de mogelijkheid om een rondleiding te volgen door de Adventure Trail. Een gids vertelt je dan over de geschiedenis van het mijnverleden en de Wilhelminaberg.

Meer over de geschiedenis van deze regio